Mamuju Ethnic

Informasi & Literasi Budaya Mamuju

Rabu, 06 Juni 2018

La Pokasiasi Siola Maradika

Sikira-kira diang setto Lapokkasiasi ampele setto maradika. Inne sangallo maradika diang papitu bainena, iyyaki ia u'de diang kapeanakan polo' setto bainena. inne ia lapokkasiasi na'ibainepa. Jalingki ia diumanna meonto. Diang sewattu inne maradika melo'na mambaca-baca. Mampesuduangmo mako di batuanna lumampa manggala daung Loka tama di umanna todapa'. Tanda' ii mo tama di uma inne battuanna maradika, sirumpamo inne Lapokkasiasi anu nikuaang sanggallo. Nakuamo inne lapokkasiasi mako di batuanna maradika: "0o.., indona, tenna' yaku'mo itte napebaine maradika satente domai saena, kupadiangang banggi dedua tetallu ana', meposi-posi' mottia setto, medada-dada ammas setto, ampe' mebarambang ammas setto." Narangngonaki inne batuanna maradika makkana-kana tente itte lapokkasiasi mako di ia ii, pada magasa-gasa i’i do malai tituali sau di maradika. Su'be sau di elona maradika, pard mangkualimo: "Diang itte jaling di uma Pue na'ibaine sitente millemu-Iemuku', Pue, makkana kana dimai di ingkai'. Nakua domai di ingkai': '0o.., indona, tenna' yaku'mo itte napebaine maradika satente domai saena, kupadiangang banggi dedua tetallu ana', meposi-posi' mottia setto, medada-dada ammas setto, ampe' mebarambang ammas setto". U'de niinsang nikira-kira marannuna maradika manrangngo itte kareba su'be di batuanna. Sibo’lona napesuduanga maradika mako di joa'na lumampa tama mamperoa itte na'ibaine lapokkasiasi jaling di umanna. Nakuamo maradika mako di joa'na: "0o, lea tamako ingkamia'muperoaanga' domai itte jaling na'ibaine lapokkasiasi di umanna,Pangkuako mako di ia: "Na sau le'ba' tau' tente inne mengola di maradikanta' apa' diang parallu sisi'da nanapangkuaiang tau'." Pura makkana-kana maradika mako di joa'na. Massimangiimo ampele' meangka' magasa-gasa tama memperoa itte lapokkasiasi. Tanda' tama itte joa', napatandakangmo umbatente kana-kananna maradi ka anll napangkuaiang sangallo. Narangngonaki lapokkasiasi pepasangna maradika mako di ia mensannamo inne lapokkasiasi mako di joa' to nisudu mangkua: "U'depa yaku' na mala sau di tente-tentena inne apa' masiri' madikkinga' na meangka' sau siola tau' ampunna' tentepa inne sisangkenu-kenu' care-careku'. Nangarangngi nena maradika nituna-tunai, umbaki ia macoa, saumo tau' di maradika menjolo' carecare na kaluang anu maka na nakita maradika." ditentenamo itte ampele' titualimo inne' sau dimaradika. Su'be sau diolona maradikana,napatandakangmo umbatente toiyya kana-kanaanna mako diiyyai sangallo. Medama ta'muru'mo maradika manrangngo pampatanda'na joa' itte kana-kana ampele' mangkoa: "Ampunna' tente ittu pesuduang, masiga nibabaang tama care-care anu na mupensallei ampele' mal a domai masiga." U'de masae tama mo joa' situru' indo-indo' sapo mambabaang care-care anu na napensallei. Tappana naalamo itte care-care lapokkasiasi, mangkuamo bomo: "Na mu'dampanganga' kaiyang maradika apa' melo'a' injolo' na mangkasaraipa pore-poreba mamea senjo' ampele' daaa kalassoang kalaeku', apa u'depa diang gallangku', tandiang tombiku ', tente tome daliku'. Jari, menjolomo tau' sau apa' yaku' diangpa itte poreba mamea kukasarai ampele' matinga' taku'." Narangngona tente itte pangkuana lapokkasiasi, malaimo inne joa' tituali sau napangkuai maradika. Pura napangkuai maradika, nakuamo maradika: "Babaangpa tuli tama poreba mamea anggarang ganna'na ampele' mala domai masiga."

Tanda' tama inne joa' siola indo-indo' sapo, naalamo lapokkasiasi itte poreba ampele' malai mako di olona bajo-bajo massua'. Tappana purado massua', saumo mencoko siola indo-indo; sapona maradika. Mamanya mencoko, nakuamo inne indo-indo' sapona maradika: "Macoa aiki meangka'mo tau' masiga apa' masaedo maradika mentueppe di lau'." Nakuamo lapokkasiasi : "Macoa, takimo meangka' siola-ola!" Su'be sau dimaradika, sengkamo jao dibujung nabasoi bitti'na inne lapokkasiasi, ampe inne joa' dai' ia di maradika napinsangngi mangkua: "Su'bedo itte to niperoa, Pue, mamanya jaung di bujung nabasoi bitti'na." Nakuamo maradika mako di joa'na: "Sudumo mendai' di sapo ampele' mengolo domai di yaku!" 

Tappana jaodo di olona maradika inne lapokkasiasi, mekutanamo maradika mako di ia mangkua: "Mukua si'daki itte tenna' yaku' itte napebaine maradika satente saena domai, kupadiangang banggi ana' dedua tetallu, setto meposi-posi' mottia, setto medada-dada ammas, ampe'setto mabarambang ammas?" Nakuamo lapokkasiasi: "Kukua si'da, Pue, iakiia itte mosambuleki yaku' mangkua." Nakuamo maradika: "U' de mala niala posambuleang anu tente ittu ia apa' yaku' inne melo'si 'daa' na diang ana 'ku', siola tomo u' deko na mangkua tente ittu ampunna' u'dediang saba'na. U'de mala diang rambu ampunna' u' de diang apina. Jari, di tentenamo itte, nakarana diangna kana-kanammu sanggallo, u'de mala u'de musti siala tau' apa'na kupebaineko. apakiia ingarangngi macoa inne kana-kanangku' mangkua: Madondong duambongi iyyanna kupebainemoko, barang sangapa saena anpele' u' deko maena', kupesuduang nigere' barokomu." Nakuamo lapokkasiasi : "Ampunna' tentedo ittu akkaelo'ta' Pue, u'de diang barani na matumpa' Jao kaledo di pakkaelo 'na Puang Allah Taala apa' rapang itte mangkua kupototo'do taku' inne pampogaukang." Pura itte makkana-kana maradika, menggilingmo mako di katobarabarakangna ampe' mangkua: Menanda-a' di ingkamia' katobara-barakangku' namupentamai inne sara kanikkaangku' mako di inne tobaine." U' de masae allo mako alla'na, masaramo todapa' mampapadua kapebaineangna maradika situru' umba tente ada'na ianna maradika na mebaine. Pura nikka inne sangallo lapokkasiasi siala maradika. Napalaiangmo maradika inne lapokkasiasi sau di sapona.

Masa-masae mako siala maradika inne lapokkasiasi. Nakarana kakaiyanganna Puang Allah Taala. mansalasi'dado karampuang inne lapokkasiasi. Narang masae mako mansala karampuang mabarra'do ara'na. napesuduangmo maradika niposara uri'na apa' u'demo na masae ampele' mange'deng. lnne toia maradika lumampamo sumombang sau di Sa'la' apa' na mangalli poe-poe ammas siola rantoe ammas na napoke ana'na ampunna' nipeanakangmo. Di naengeina meangka' sangallo maradika, mappasangmo mako di baine matuana mangkua: "lyyanna madondong duambongi ampele' kabussa' lumampa sumombang sangnging manjampangngi Ie'ba'ko ingkamia' mako disaruemu. Sisalle-salleko ingkamia' nena mampadidi ana'na ampunna' napaola macoa banggi lalang Puang AllaTaala." Pirambongi areki itte kabusna maradika lumampa sau sumombang. Manggidammo inne laokkasiasi, gimbar tallu ana'na, setto memposi-posi' mottia, setto mendada-dada ammas, ampele’ setto mebarambang ammas, Anu memposo-posi mottia iyyamo tobaine ampele' laengna sangnging tommuane.

Nakarana malana tiana inne lapokasiasi su'be dimaradika, u'de nitibikkang ampunna' diang memang sipa' siri' atena inne baine matuana maradika mako di lapokasiasi. Jari, tappana meana'do, diang memangdo kedo salakekana, mangkua na nabuniang inne nakeke ampunna' mensaudo dinamang, ampele'na nasallei ana' pinaka ana buriki. Ditentenamo inne ampele' naengeina mampenge'dengang inne nakeke, tappana dinamang inne nakeke ampele' nasallei mako ana' buriki mane' napangkuai mako di topenge'deng: "Akalai ana' buriki ki mupeanakang?" Nakuamo topenge’deng: U'de kuinsang ingkamia' apa' pampesa'dingku' todapa'ki sau kupeanakang. Iyyaki ia mukuaki ingkamia' ana' buriki, nakulle iyyaki ittu tongang."

Tente lolomo inne napogau' i'i narang ganna' pentallung sau mampenge'dengang situru-turu' ana'na; sanging nasallei ana' buriki disesena inne nakeke tetallu sangallo, nibuniang masiga ampele’ nibaba tama di loppo nitibe, jalingmo itte nakeke di alia' loppo, sikakirri' sumangi' apa' madinging. Jaling di itte engeangna nakeke nitibe, nasitujuang toiyya liu nene' pantoro na tama mangalalle kaju api. Manrangngomo diang nake-nekeke sikakirri'. Mellampamo mako nakitai di alla' lappo. Narumpa'mo tallumbatu nake-nakeke, setto tobaine  dedua tommu-tommuane. Naalamo nene’ pantoro inne nake-nakeke ampele' nababa mako di barung-barungna napaki-pakiki tanda' kaya-kaiyang.




Tituali tau' bomo nirampe inne maradika: "U' de masae lampana su'bemo toia mambaba poe-poe ammas siola rante ammas. Napekutanaangmo karebana inne bainena anu tiana napellei. Nakua maradika mako di baine matuana:"Puramo maena' saruemu?" Pada mambalimo mako di maradika mangkua: "Pura meana'. Pue, iyyaki ia sangnging buri-burikiki napenge'dengang, tallumbadang." Mangkua bomo maradika: "Jari, apa pattujumu ingkamia', apa' boreborekangki ittu iyya?" Nabalimo baine matuana maradika: "Maradika banggi ittu ia, assai u' de nipepepatei ." Nakuamo maradika; "Babamo naung di bui' sapo ampe' niseatang jaung di ta'burang, ampele' musititte-tittemei ingkamia' naung a'ba'na." Jari, jaungmo itte lapokkasiasi allo bongi niseatang di biring ta'burang sema dibao di sapo su'be titteme sipatunna kalo'bo'na naung, narodo' bomo naung a'ba'na. lnne sangallo laponnakeke tetallu anu nitibe tama di loppo, jaling

lolomo toia napanapakiki nene' pantoro narang menjari ka-kaiyyangmo mako. Masa-masae mako, manarangdo mampasisembe' manu' . Diang sewattu sau inne nakeke di biring bone mampasisembe' manu' apa' mamanya toia maradika mampadiang karoa-roakang papasisembekang manu'. Sangnging mampasisembe'mo manu'na ampana to su'be mambaba manu'. lnne nakeke napeppei ia pensuungna manu'na maradika apa' ia melo' na naeba na napasisembekang. Tappana mensuungdo manu'na maradika, u'de diang barani mangeba mampasisembe' manu'na apa' marakka' mapebetai manu'na maradika. Narang mensanna inne nakenakeke iyya mangkua: "Yaku' mangeba manu'na maradika." Madamamo maradika marrangngo. Nakua maradika: "Diang banggi apa-apammu na mupangebaang?" Mensannamo inne nakeke mangkua: "0o..' dediang Pue., Iyyaki iyya punna nibetaa' ingkai', kalaeki' tallu baoki kipassiogorang." nakuamo maradika: "Melo' banggiko kugere' punna nibeta manu'mu? Nakuamo itte nakeke : "Elo-elo'na maradika; kuiyo-iyoi pissang." Tappana bottu do kasikana-kanaangna itte nakeke sibali maradika. nipasisembe'mo manu'na. Masae sisi'da silotteng; silangki mallawang silangki silurui. Narang mengkoe' manu'na maradika apa' u'demo paeba. Betanaki manu'na maradika mangkuamo maradika mako di itte nakeke: "apamo na mupendodo do yaku' pansalle betana manu'ku?" Nakuamo itte nakeke: "Ampunna' mala, ittemo jaling to niseatang dibiring ta'burang nibeanga' ingkai' maradika. " Mensannamo maradika: "na muapaki itte apa' to bore-borekang kaiyyangki itte iyya'?" Nakuamo itte nakeke : "Sonaimo Pue, mangapa are itte am·pele' manua sisi'da nyamaki' mangkita, ingkai'pa mampaccingngi kalaena, barang mala kuala indo' ingkai' apa' matua begado neneki' u'demo pakulle bega meuja' "Nakuamo maradi ka: "Alamo ampunna mukasseiki." Mamanya nalassui pesea'na itte lapokkkasiasi ine nakeke, nasu'beimo pikkirang maradika mangkua: "lnne nakeke, setto tobaine dedua tommuane mangalalle indo'. Jari battuangna u'de diang indona, siola tomo, inne nakeke tomo, inne nakeke manau sisi'da nyamana mangkita itte to niseatang jaling di ta'burang, da’a-da’a diang kasiupukang ate na, iyya torno, di tempona meana' inne tobaine. u' de ku kita. Saruena kaleki kadiniang. ampele' inne lapossarue u'de diang meana', diang areki bua nasamboi duang di alla'na inne pempogaukang ?" Pura nalassui pesea'na inne lapokkasiasi, nababa i’imo naung di lelo' narorossi kalaena angga mapaccingna, mane' napalaiangmo tama disapona itte nakeke.

Diang setto wattu narangngo karebana inne nakeke mangkua diang meonto jaling di lakkana batu jaling di pangale setto manu-manu' nangarang todapa' dorra-dorra panrita. Itte dorra-dorra panrita nainsang pissang nakana-kana anu pura matta'ie diola', tente tomo apa-apa na mesu'bei nena. Di tentenamo itte ampele' inne nakeke naparri-parri sisi'da melo' nanaala itte manu manu'. Napangkuaimo nenena: "0, nene', dakanga' pappitu tallo' manu' ampele' pappitu katupa' pandengbau, apa' melo'a na kupebokung dai' mangalle itte dorra-dorrea panrita." Mangkuamo nenena: "Daako dai', Ampoku', apa' na mateko," Nakuamo itte nakeke: "U' depa niinsang Nene', na mateku' di u'dena, umbaki iyya kita inne kulasi kupambula. laona ganna' pitumbongi kabusku' ampele' malassuki, matea' ittu di lampaangku'."




Tappana diangmo bokungna, meangka'mo tama di pangale inne nakeke setto-settona. Ganna' pitungallo kabusna, nakitamo itte kulasi malussu daunnna. Nakua i’imo: "Malassuki inne daunnna kulasi. Battuangna inne, mate solasuungta' di lampaangna." Mangkuamo solasuung tommuanena settopa mako di nenena: "Kapiaanga' taku' bokung, Nene! Na lumampaa kulalle solasuungku' ." naposaramo nenena magkua: "Daako lampa apa'-na mateko tongko!" Nakua inne nakeke : "U'de mangapa, Nene', Diangki ittu diting kulasi kupambula, mukita-kitapa, laona mamanya-a' kabus ampele' malassuki, matea' taku' ittu." Ganna' pitumbongi kabusna, malassu si'dado toia inne daungna kulasi. nakuamo solasuung tobainena inne nakeke mako di nenena: "Malassuki itte daungna kulasi, Nene'. Mate areki itte solassuungku', ampunna' tente itte, pepetampaanga' nene' palopa' tallang makumbang samparebangang.lanna diangmo palopa' tallangku' mane'mudakanganga' taku' pebokungang sitente solasuungku'. "Nakuamo nenena mako di itte nakeke: "Na purako ingkamia' mate ampunna' tente ittu kedomu." Nakuamo itte nakeke: "U' demo ittu mala ampunna' u' de tente, Nene', apa' apamo karanana setto-settoku'do tuo?" lngko banggi ia apa' kuposara banggimoko lumampa," nakua nene' pontoro.

Jari, tamamo toiyya inne solasuung tobainena di engeangana itte dorra-dorra panrita. Su'be tama, nikitamo solasuungna dedua baona sangnging mate. Apa napogau'? makomo di kasiringna solasuungna ampele' sangnging natappi waisu'be di tampa'belua'na. U'de masae sangnging membulla inne solasuungna apa' tuoii tituali . Pura itte, makomo inne solasuung tobainena di lakkana batu anu naengei jaling itte manu-manu'. Mekkambaroangmo inne lapommanu-manu', nakua: "Da'ako domai apa' na mateko tongko. "U'de naperangngoi kanakananna itte manu-manu'. Tarruski tama nakoko ampe' nasakka itte manu-manu'. Mamanyanaki nakoko, tappa sirapakang tituali inne batu. Nasitta' sau limanna, napasisitta' siola itte dorra-dorra. U'de mala kaepekang limanna apa' diang sangallo inne palopa' tallang makumbang napake, mallangga jari meonto palopa' tallang naepe' batu, tapi mala losu limanna sau siola manu-manu'. Pura itte mako. malaiimo tituali sau di sapona tetallu siola, ampe' nababa itte manu-manu'. Su'be sau di saponaii, makkana-kanamo inne lapommanu-manu' mako di inne nakeke tetallu siola mangkua: "Ingkamia! ittu sitonga-tongang ana'na maradika. Naia indo' si'damu. iamo ittu simata muala indo-indo' ingkamia'. Ampele' malako tanda' di inne dini. apa'natibeko ingkamia' baine matuana maradika, mane'na salleimoko tallumbadang buri-buriki mako di indomu lama ittu ampele' niseatang jaung di biring taburang indomu apa' nangarangngi maradika buri-burikiki napeanakang." Nainsangnaki inne laponnakeke mangkua inne iyya i’i ana'naki maradika ampele' itte indo-indona indo' si’danaki sangging sumangi mo marranggo, apa manau nyamana nasa’ding napatente itte i’i siola indona su’be baine matuana Maradika.


Baca juga, Topenjari Dujung




U' de masae palabangngna, narangngomo toiyya maradika mangkua diang manu-manu' manarang makkana-kana jaling naala itte nakeke. Napesuduangmo maradika niperoa itte nakeke sau disapona maradika ampele' nipasang tomo nababa le'ba' manu-manu'na' apa' melo' na nakita maradika siola melo' nanarangngo makkana-kana. Di tentenamo itte, meangka' i’imo sau di olona maradika siola manu-manu'na. Su'beii sau' nakuamo maradika: "Sudude' makkana-kana ittu manu-manu'mu apa' melo' na kurangngo. Masasa' bega kareba mangkua ittu manu-manu-mu manarang bede makkana-kana. Mensannamo itte nakeke mangkua: "Malabanggi, Pue, nisudu makkanakana ampunna' u' de diang nena to na menrabung naung di tampo ianna mamanya makkana-kana inne manu-manu'. "U'de diang tonamenrabung lea, ampunna' diangki kuinsang to menrabung nena' kepesuduangpa nitarungkung, ampunna' niparalluang, nipali’ tomo." Narang marappi nasang todapa' di bao di sapo, tente tome ampana baine matuana maradika, apa' melo' na mangkita siola na maperangngoi pakkana-kananna itte manu-manu'. U' de masae, makkana-kanamo inne lapommanu-manu', Nagaluttar nasang dai' ampana gau-gau'na inne baine matuana maradika: mamparimula menge'deng indona inne nakeke, mane' nasalleii ana' buri-buriki tanda' mako nitibena tama di loppo, narang su'be maradika ampe' niseatangmo indona jaung di biring ta'burang, puranaki makana-kana inne lapommanu-manu' jao di olona maradika, tappa silalona sangnging mapillas i’i rupanna rapang kunis pura reppo', inne ampana baine matuana maradika. 

Sangnging moro’opang i’imo naung di bitting'na maradika sumangi' ampe' naudung pala'bitti'na maradika, Sangnging mangkua i’imo: "Salaa' ingkai', Maradika, apa' tongangki ittu iyya anu nakua manu-manu'. Iyya kaleki itte barang mala u'dea' ingkai' nipesuduang nipatei. Sonaimo ingkai' naala batua pissang ittu nakeke." Nakuamo maradika: "Ampunna' tente ittu pengkuamo i’i, sala si'dakiko ittu ingkamia'. Ampunna' melo' banggi ittu nakeke mapebatua i’iko, sonaimo." Pura itte makkana-kana maradika, mensannamo inne laponnakeke mangkua: "Ude ittu ingkai' melo' na mampebatua apa' u' depa siangga' passessana indoki' Iyyapa ingkai' melo' ampunna' niseatang i’i toiyya jaung anu pura naengei manseatang indoki', mane' malamo siangga'." Nakuamo maradika: "Pada murangngomo ingkamia' apa nakua itte nakeke, tenna' elo 'ku'ki kupesuduang pissangko ingkamia nigere' apa' masiri' ate bagako mako di saruemu ingkamia'." Jari punna itte, napesuduangmo maradika niseatang pissang ampana baine matuana jelung di engeang rura naengei itte indona nakeke. Napesuduang tomo nibembeng domai itte indona nakeke sau di maradika naala baine maradika. siola ana'na tetallu baona ampele'itte' pantoro. (Arman Husain 2021).

Tidak ada komentar:

Posting Komentar